8 Mart Dünya Kadınlar Günü

8 Mart Dünya Kadınlar Günü

Birleşmiş Milletler’in tanımıyla, insan hakları temelinde kadınların siyasi ve sosyal bilincinin geliştirilmesine, ekonomik, siyasi ve sosyal başarılarının yüceltilmesine ayrılan 8 Mart Dünya Kadınlar Günü hemen her ülkede kutlanıyor. Dünya Kadınlar Günü için bu yıl “Değişecek cesareti göster” sloganı seçildi. Birleşmiş Milletler resmî programında ise kadınların 2030 yılına kadar çalışma hayatının yüzde 50’sini şekillendirmesi hedefi vurgulanıyor.

19.yüzyılla birlikte dünya genelinde artan sanayileşme ve üretim, kadınların da ça­lışma hayatına katılmalarına zemin hazır­lar. Seçme ve seçilme hakkı bulunmayan kadınlar, erkeklere kıyasla düşük maaş ve kısıtlı haklara sahiptir. Ne var ki devletlerin de siyasi tarihini şekillendiren çeşitli ideo­lojik akımlar kadınları da etkiler. Artan sınıf bilinci hak talebinin, ekonomik ve sınai ge­lişim ise kadınların çalışma hayatında daha etkin görev almasının önünü açar. Yüzyıllar boyunca evde, tarlada erkeğin gerisinde çalışan kadın, erkekle yan yana, omuz omuza kendisi ve toplumu için mücadele edecek, sesi daha gür çıkacaktır artık.

8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nün ortaya çıkışı da bu süreçle ilişkilidir. Bu günün nasıl kutlanmaya başladığına ilişkin çeşitli görüşler bulunur. Mevcut iddialardan biri 8 Mart 1857 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin New York kentindeki bir tekstil fabrikasında yapılan grevde hayatını kaybeden 129 kişi anısına bu günün dünya kadınlarına armağan edildiğidir. Fabrikadaki 40 bin do­kuma işçisi daha adil maaş ve çalışma saatleri talebiyle greve gider; polisin direnişi kırmaya yönelik müdaha­lesinin ardından işçiler fabrika içinde çıkan bir yangının tam ortasında kalır ve yanarak can verir. İşçilerin cenaze töreni 10 bin kişinin katılımıyla adeta bir mitinge dönü­şür; olay şiddetle protesto edilir. İddiaya göre, olaydan 53 yıl sonra, 26-27 Ağustos 1910 tarihlerinde Danimar­ka’nın Kopenhag kentinde toplanan 2. Uluslararası Sos­yalist Kadınlar Konferansı’nda Alman Sosyal Demokrat Partisi öncülerinden Clara Zetkin, 8 Mart’ın Uluslararası Kadınlar Günü olarak kutlanmasını teklif etmiştir, önerisi oybirliğiyle kabul edilmiştir.

Clara Zetkin, 8 Mart’ın Uluslararası Kadınlar Günü olarak kutlanmasını teklif etmiştir.

Clara Zetkin

İlk kutlamalar

Bir diğer görüş ise Kadınlar Günü’nün ortaya çıkışını 1909 yılına dayandırır. Amerikan Sosyalist Partisi öncülüğün­de, bir yıl önce Tekstil İşçileri Birliği’nin düzenlediği grevi anma amacıyla 29 Şubat 1909’da işçiler greve gider. Bir yıl sonra Avrupa da büyük kadın hareketlerine sahne olur. 19 Mart 1911’de Avusturya-Macaristan imparatorlu­ğu, Danimarka, İsviçre ve Almanya’da 300’e yakın gösteri ve yürüyüş düzenlenir. Viyana’nın Ringstrasse isimli büyük caddesinde kadınlar, Paris Komünü flamaları ile yürüyerek seçme ve memuriyet hakkıyla beraber cinsi­yet ayrımının sona ermesini talep eder. Rusya’da 1913’te anılmaya başlayan Kadınlar Günü, bir yıl sonra ilk kez pazar gününe denk gelen 8 Mart’ta kutlanır. Daha sonra bu tarih yaygınlaşır. 1917 yılının 8 Mart’ında “ekmek ve barış” sloganıyla yürüyen Rus kadınları I. Dünya Sava-şı’nın ve Çarlık rejiminin sona ermesini talep eder. Tekstil işçileri greve başlar. Bolşevik Devrimi’nin ardından 8 Mart günü tatil ilan edilir.

8 Mart kutlamaları 1927’de Çin’e ulaşır. 1936’da ispanya komünistleri de 8 Mart’ı emekçi kadınlara ayırır. 1921’de Moskova’da toplanan 3. Uluslararası Kadınlar Konfe­ransında 8 Mart, “Dünya Emekçi Kadınlar Günü” kabul edilir.

BM’den karar 2.Dünya Savaşı ve Soğuk Savaş dönemlerinde 8 Mart kutlamaları komünizm propagandası yapıldığı gerekçesiyle pek çok ülkede yasaklanır. 1960’lı yıllarla birlikte ABD’de kutlamalar yeniden başlar. Hatta First Lady Eleanor Roosevelt kaleme aldığı “My Day” (Günüm) isimli gazete köşesinde Kadınlar Günü’nü konu eder. 16 Aralık 1977’de toplanan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 8 Mart’ı “Dünya Kadınlar Günü” olarak tanımlar. Afga­nistan, Çin, Belarus, Makedonya gibi pek çok ülkede 8 Mart günü tatil ilan edilir. Kadınlar Günü hükümet prog­ramlarında da yer alır. Meslek örgütlerinin düzenlediği etkinlik ve gösterilerle dünya kadınları 8 Mart’ı coşkuyla kutlarken, siyasi ve sosyal hak taleplerini de yüksek sesle dile getirirler.

Türkiye’de 8 Mart

Türkiye’de ise 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü 1921 yılında ilk defa Kadınlar Günü olarak kutlanmaya başlar. 1975 yılında kutlamalar yaygınlaşır ve sokaklara taşınır. “Birleşmiş Milletler Kadınlar On Yılı” programı çerçeve­sinde Türkiye 1975 Kadın Yılı Kongresi düzenlenir. Ancak, 12 Eylül 1980 askerî darbesi Kadınlar Günü kutlamalarını da yasaklar. Darbe sonrasında dört yıl hiçbir kutlama ya da gösteri yapılamaz. 1984 yılından itibaren kutla­malar yeniden başlar ve her yıl çeşitli kadın örgütleri tarafından düzenlenerek günümüze kadar gelir. 8 Mart gününde devlet kurumlan, siyasi partiler ve sivil toplum örgütlerince pek çok etkinlik gerçekleştirilir.

Türkiye’de 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü 1921 yılında ilk defa Kadınlar Günü olarak kutlanmaya başlar.